Geografie

Het museum ligt in Sliedrecht, een plaats en gemeente in de provincie Zuid-Holland. Ongeveer 25 duizend inwoners bewonen de gemeente welke langs de rivier Beneden-Merwede ligt. Het is onder andere deze ligging welke de ontwikkeling van de plaats, de inwoners en bedrijven zou gaan vormen.

Geschiedenis

Om het museum in context te kunnen plaatsen denk ik dat het interessant is om een klein beetje van de geschiedenis van de plaats te kennen. In de vorige paragraaf noemde ik al de ligging van Sliedrecht aan de Beneden-Merwede. Het is vanwege deze nabijheid aan het water dat de inwoners van het gebied vele eeuwen geleden al moesten strijden tegen dit water. In 1421 vluchtten de overlevenden van de Sint-Elisabethsvloed naar de overzijde van de rivier en ontstond vanaf toen de nederzetting welke zich ontwikkelde tot het huidige Sliedrecht.

Ambachten

Sinds dat dit gebied bewoond werd bestond er een verbinding met het water. Voordat de ambachten zich meer specialiseerden naar waterbouw en civieltechnisch, leefde men van bijvoorbeeld de visserij, vlasbewerking en touwslagerij. De Sliedrechtse geschiedenis is verweven met de teelt van griendhout en handel in rijshout. Aan het begin van de 15e eeuw groeide deze handel door bijvoorbeeld de groter wordende vraag vanuit Dordrecht waar veel rijsdammen en hoofden aangelegd werden in haar strijd tegen het water. Behalve dat deze ontwikkeling de Sliedrechtse handel ten goede kwam, groeide hiermee ook de aannemerij.

Een mooi voorbeeld hiervan is dat aan het eind van de 15e eeuw bij de havenuitdiepingen van Dordrecht er veel grondwerkers uit Sliedrecht aan het werk waren. In grote werken van dit type na deze tijd groeit dit beeld. Dat de Sliedrechtse aannemerij in die tijd en de eeuwen daarna een constante groei laat zien, werd geholpen door de gewoonte om financiering en leningen voor werken zoveel mogelijk bij dorpsgenoten af te sluiten. Hierdoor bleef kapitaal binnen de dorpsgrenzen en kwam dit ten goede aan de financiële draagkracht, groei en reserves van het dorp.

Industrialisatie

Een aantal eeuwen verder in tijd heeft Sliedrecht haar groei nog steeds te danken aan de ambachten en aannemerij. Hierin zijn grofweg een viertal industriële takken zeker van belang. Dit zijn het aannemersbedrijf, de werfindustrie, de hoepelindustrie en de biezendrogerij. In 1844 werd Jan Adrianus van Hattem burgemeester van Sliedrecht en het is in deze periode dat we in de geschiedenisboeken bekende lokale aannemersnamen als Bos, Van Haaften, Van Hattem, Kalis, Schram, Seret, Prins, Visser, Volker en Van de Wetering tegenkomen. Het Nationaal Baggermuseum heeft een onlosmakelijke verbinding met deze Sliedrechtse aannemersgeschiedenis.

Het is het ondernemerschap, doorzettingsvermogen en vindingrijkheid waarmee bijvoorbeeld Adriaan Volker zijn onderneming groei liet doormaken. Dit is terug te vinden in de uitvinding van de klepschouw waarmee hij concurrenten voor bleef op het gebied van grondlossing en later de inzet van stoomtechniek en aandrijving in de baggermolens in deze periode van verdere industrialisatie in Nederland halverwege de 19e eeuw.

Meer weten over de geschiedenis van de provincie Zuid-Holland en specifiek Sliedrecht? Gecombineerd met de impressies die we opdeden in het museum, vond ik op deze websites extra informatie over de geschiedenis van Zuid-Holland, Sliedrecht en inspiratie voor het schrijven van deze blog post.

Baggerindustrie

Werken waar Volker in de beginjaren bij betrokken was, waren de aanleg van kribben en strekdammen in de rivier de Merwede. Het onderhoud van het Voorns Kanaal werd uitgevoerd met een handbaggermolen. Bij de onderhoudswerkzaamheden van het Kanaal door Zuid-Beveland werd in 1864 gebruik gemaakt van een stoombaggermolen. In 1866 werd gewerkt aan de peilers van de spoorbrug over het Hollands Diep. In latere tijden waren het Noordzeekanaal en de Nieuwe Waterweg grote klussen die aangepakt werden.

Werken welke mede bijdroegen aan de groei van de firma zijn onder andere: de aanleg van de Eerste Petroleumhaven te Pernis en de Maasverbetering. De Rotterdamse havens zorgden verder voor grote opdrachten, onder andere bij de aanleg van de Derde Petroleumhaven en aanleg van Europoort. Verder zorgen ook werkzaamheden aan de Deltawerken voor een gestage groei van de baggervloot van de maatschappij. Betrokkenheid bij steeds grotere werken leiden ook tot records, bijvoorbeeld dat sleephopperzuiger “Geopotes IX” in 1967 beschouwd werd als de grootste hopperzuiger ter wereld met een laadruiminhoud van 6400 kubieke meter. Overigens werd de firma als sinds de jaren ‘50 aangezien voor “wereldbedrijf” en had wereldwijd naamsbekendheid.

In 1978 fuseerde de Koninklijke Volker Groep met de Stevin Groep en ontstond Konklijke Volker Stevin met destijds 22.000 werknemers.

Impressie van het museum

De vorige paragrafen van deze post legden de basis voor het volgende deel van de post, namelijk een impressie van ons bezoek aan het museum. Zoals eerder genoemd bevindt het museum zich in Sliedrecht en is deels gehuisvest in het originele kantoor en woning van Adriaan Volker. Dit feit geeft dit museum een authentieke en uitnodigende charme.

Het museum bestaat onder andere vanwege de hulp en inzet van ongeveer 50 vrijwilligers, vaste medewerkers en donateurs. Vrijwilligers zetten zich in op verschillende gebieden. Van de organisatie van evenementen en lezingen tot de rondleiding van bezoekers en gasten. Wij bezochten het museum deze zomer en maakten gebruik van de mogelijkheid om rondgeleid te worden. Tijdens ons bezoek werd dit verzorgd door dhr. Leo Barendregt.

Zonder te veel van het museum te laten zien, want het best is gewoon langsgaan, geef ik hieronder ook een korte visuele impressie. Ons bezoek startte vanaf de ingang al direct met een bezoek aan de oude vergader en directiekamer. Dit is ook de ruimte waarin de oude kluis staat van waaruit de werknemersalarissen contant uitbetaald werden. Uitbetaling gebeurde voor het digitaal betalingsverkeer met een doorzicht envelopje met daarin het salaris van een werknemer. Dit zodat het duidelijk zichtbaar was en er achteraf geen discussies over uitbetaling konden ontstaan.

Onze rondgang gaat vervolgens verder via een route waarbij grotendeels chronologisch stukken getoond worden. Aan het begin van deze post ging ik kort in op de ambachten van Sliedrecht en noemde daarbij de teelt van griendhout, handel in rijshout en dijkwerkzaamheden. Hieronder zie je originele werktuigen, werkkleding en hulptuigen welke bij deze ambachten gebruikt werden.